O projekcie

Projekt miał na celu opisanie aktualnego systemu aspektowego polszczyzny i jego rozwoju w ciągu ostatnich 250 lat na tle dwóch języków słowiańskich: rosyjskiego i czeskiego. Ze wszystkich kategorii gramatycznych czasownika aspekt jest najbardziej charakterystyczny w każdym języku słowiańskim. Pod wieloma względami polszczyzna może być traktowana jako strefa przejściowa użycia aspektu między typem wschodnim a zachodnim, dlatego stanowi dobry punkt wyjścia do porównań wewnątrzsłowiańskich. Za niezależny punkt odniesienia posłużył język niemiecki, który wprawdzie nie ma kategorii gramatycznej aspektu, ale musi odpowiednio dostosować się do tych samych opozycji funkcjonalnych co języki słowiańskie na poziomie struktury gramatycznej i dyskursu.

Wyszliśmy z założenia, że wewnątrzsłowiańskie różnice synchroniczne w wyborze wartości aspektu w różnych kontekstach w dużym stopniu odzwierciedlają różny rozwój historyczny aspektu w poszczególnych językach. W związku z tym zbadaliśmy liczbę trójek i par aspektowych w różnych językach przy założeniu, że liczba trójek w historii stopniowo spada. Miernikiem historycznego rozwoju aspektu jest zachowanie najnowszych zapożyczeń werbalnych oraz sposób ich integracji do opozycji aspektowych za pomocą prefiksów.

W badaniach aspektu skoncentrowaliśmy się na jego funkcjach i problemach zaniedbywanych we współczesnej aspektologii: różnych rodzajach użyć nieaktualnych czasu teraźniejszego, wielokrotności oraz aspekcie w konstrukcjach modalnych. Zbadaliśmy także użycie czasu teraźniejszego czasowników niedokonanych w tekstach prawnych i kodeksach oraz ich interpretację przez prawników i przeciętnych użytkowników polszczyzny. Polszczyzna jest jedynym językiem słowiańskim, który dopuszcza aspekt niedokonany w sankcjonowaniu normy prawnej.

Podstawowe badania zostały przeprowadzone w korpusach. Zbudowaliśmy polsko-niemiecki korpus równoległy obejmujący teksty z ostatnich 250 lat. Czasowniki w korpusie zostały otagowane jako człony par aspektowych, dwuaspektowe, tylko niedokonane lub tylko dokonane. Nasz korpus może służyć badaniom aspektologiczym, ale nie tylko – jako praktyczny efekt projektu pozostanie długo przydatny do innych badań lingwistycznych oraz pokrewnych.